Bağımlılık; kişinin kullandığı bir nesne veya yaptığı bir eylem üzerinde kontrolünü kaybetmesi ve onsuz bir yaşam sürememeye başlamasıdır. Bağımlılıkta maddeyi kullanım ve bağımlı olunan davranış hayatın büyük bir bölümünü kapsar, kişi yapmak zorunda olduğu işler ve ilişkiler dışında bütün vaktini ve fiziksel enerjisini bağımlı olduğu maddeye veya eyleme yatırır.
Bağımlılığın birçok alt alanı bulunmaktadır. Bunlardan biri madde bağımlılığıdır. Madde Bağımlılığı; madde kullanmak için duyulan yoğun istek, kullanılan dozu yükseltme eğilimi ve maddenin birey ve toplum üzerindeki zararlı etkilerinin bilinmesine rağmen kullanıma devam etme olarak tanımlanabilir. Madde bağımlılığında; çevre ve arkadaşların değişmesi, bazen neşeli-sakin bazen öfkeli-saldırgan olma, aile ilişkilerinin bozulması, evde yalnız kalmayı tercih etme, sık sık banyoya gitme, para harcamanın artması, öz bakımda düşüş, akademik başarıda azalma gibi davranış değişiklikleri gözlemlenmektedir.
Madde bağımlılığının nedeni olarak tek bir etken söylemek mümkün değildir ancak bazı risk faktörlerinden söz edilebilir. Bu risk faktörleri; kaotik aile yapısı, yetiştirilme tarzı, ebeveyn çocuk arasında bağlanma eksikliği, sınıf ortamında aşırı utangaçlık ya da şiddet içeren davranışlar, okul başarısında azalma, sosyal becerilerin zayıf olması, sapkın davranışlar sergileyen arkadaşlarla vakit geçirme ve sosyal ortamlarda uyuşturucu kullanımının onaylanmasını içermektedir. Risk faktörlerinin yanı sıra araştırmalarda madde bağımlılığının koruyucu etkenleri de bulunmuştur. Bu koruyucu etkenler arasında güçlü aile bağları, aile içinde açık kuralların bulunması, madde kullanımı ile ilgili doğru bilgiye sahip olunması, sağlıklı ebeveyn tutumu ve akademik başarı yer almaktadır.
Madde kullanımı son on yılda hızla artmış ve dünyada olduğu gibi Türkiye’de de önemli bir problem haline gelmiştir. Son zamanlarda bağımlılık yapan maddelerin çeşitliliğinin artmasıyla maddeye ulaşmak kolaylaşmıştır. Madde bağımlılığı kişilere birçok alanda çeşitli zararlar vermekle birlikte bireyin yaşadığı aile, çevre ve toplum açısından da bir risk oluşturabilmektedir. Madde bağımlılığına bağlı suç ve ölüm oranları her geçen gün artmakta ve bu durum toplumların bugününe ve geleceğine yönelik bir tehdit oluşturmaktadır. Bağımlılık yapıcı maddeleri tanımak; madde kullanımını ve bağımlılığını daha iyi anlamak, sorunu çözmeye yönelik yapılması gerekenleri belirlemek için oldukça önemlidir. Bağımlılık yapıcı maddelere esrar, afyon, kokain, ectasy, amfetamin, metamfetamin, uçucu maddeler, sentetik kannabinoid gibi maddeler örnek verilebilir.
Bağımlılıkta Tedavi Süreci
Bağımlılıkta etkili ve tek bir tedavi yaklaşımından bahsetmek mümkün değildir. Madde bağımlılığının tedavisinde çeşitli yaklaşımların farklı yeri ve önemi vardır. Tedavi; tıbbi tedavi ve psikososyal tedavi olmak üzere iki temel yaklaşıma odaklanmaktadır. Tedavi ilk yardım, erken dönem, uzun dönem ve rehabilitasyon olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır. Bireyin tedaviye devam etmesinde en önemli etkenler arasında; kişinin isteği, sosyal desteklerinin olması ve yasal baskı altında olması sayılabilir. Hastanın tedaviye ilişkin düşünceleri ve devam etme isteği kişinin tedaviden faydalanabilmesi için oldukça önemlidir. Aynı zamanda kişinin tedavi sürecinde sürekliliği olan bir psikoterapi desteği alması tedavi sonucuna olumlu yansımaktadır. Hasta ve terapist arasındaki terapötik işbirliği tedavi süreci için önemli bir faktördür. Uygun tedavi yöntemi ve kişilerin tedaviye uyum sağlaması ile birlikte tedavinin başarı oranı artmaktadır.
KAYNAKÇA
Gökler, R., ve Koçak, R. (2008). Uyuşturucu ve madde bağımlılığı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3(1), 89-104.
Ögel, K. (1997). Hekimler için Alkol ve Madde Eğitim Programı Alkol ve Madde EI Kitabı, AMATEM. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, İstanbul.
Ögel, K. (2010). Aile, sigara, alkol, uyuşturucu ve diğer bağımlılıklar, Yeniden Yayınları.
Ögel, K. (2017). Bağımlılık Tedavisi Hakkında Her Şey: Bağımlılık ve Tedavisi Temel Kitabı. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Yasar, Y. (2012). Uyuşturucu veya uyarıcı madde temini ve ticareti suçları, Seçkin Yayıncılık.